Copyright Dr. Burak Uzel
Genç Doktorlar TV programını yaparken zaman zaman psikologları da konuk olarak alıyorum ve onlardan muazzam bilgiler alıyorum. Bunların başında da dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu geliyor. İngilizce ADHD kısaltmasının açılımı attention deficit hyperactivity disorder; yani iki bileşenli bir durum. İlki dikkat eksikliği, ikincisi de hiperaktiflik durumu. Toplumun %3-5’ini etkileyen bu durum için aşağıdaki testi yapabilirsiniz.
Dikkat Eksikliği
Aşağıdaki semptomlardan 6 veya fazlası varsa ve bu durum 6 aydan fazla sürüyorsa gelişme seviyesinde bir problemin olduğuna işaret eder.
Ayrıntılara sıklıkla yakın alaka göstermiyorsa veya okulda, çalışırken veya diğer aktivitelerde dikkatsiz hatalar yapıyorsa.
Görevleri yaparken veya aktivitelerde oynarken dikkatinin devamın sağlamakta sıklıkla zorluk çekiyorsa.
Doğrudan ona konuşulsa da, sıklıkla dinlemiyor gibi duruyorsa.
Sıklıkla yöneregeleri takip etmiyorsa ve okul ödevlerini, ev işlerini veya işteki görevlerini bitiremiyorsa.
Aktiviteleri organize etmekte sıklıkla zorlanıyorsa.
Uzun sürecek ve zihnini zorlayacak ev ödevi, okul ödevi gibi şeylerden uzak duruyorsa, sevmiyorsa veya yapmak istemiyorsa.
İşler ve aktiviteleri yapmakta kullanılacak şeyleri (örn oyuncak, okul ödevleri, kalem, kitap veya alet) sıklıkla kaybediyorsa.
Sıklıkla dikkati dağılıyorsa.
Günlük aktivitelerde sıklıkla unutkansa.
Hiperaktivite / Tepkisellik
Aşağıdaki semptomlardan 6 veya fazlası varsa ve bu durum 6 aydan fazla sürüyorsa gelişme seviyesinde bir problemin olduğuna işaret eder.
Elleri veya ayakları durmadan kımıldıyorsa veya oturması gerekirken sandalyede kıpırdanıyorsa.
Oturması gerekirken ayağa kalkıyorsa.
Uygun olmayan zamanlarda fazlaca koşuyor veya tırmanıyorsa.
Serbest zaman aktivitelerini sessizce yapmakta sıklıkla zorluk çekiyorsa.
Sıklıkla “hareket halinde” veya “bir motor tarafından kullanılıyormuşçasına” hareket ediyorsa.
Sıklıkla fazlaca konuşuyorsa.
Soru bitmeden cevabı söyleyiveriyorsa.
Bir başkasının sırasını beklemekte sıklıkla sıkıntı çekiyorsa.
Diğerlerinin sözlerini veya oyunlarını kesiyor veya zorla giriyorsa.
Çalışma
ADHD’si olanlarda ölüm riski araştırılmıştır. Çalışma Danimarkada yapılmış ve 1,9 milyon kişi izlenmiştir. Bunların 32,061’inde ADHD tanısı tespit edilmiştir.
Takip esnasında (24.9 milyon kişi yılı) 5580 kişi ölmüştür.
Ölüm riski ADHD’si olanlarda 5.85 (10.000 kişi yılında) olarak yüksek bulunmuştur.
Ölüm nedeni en sık kazalar olarak raporlanmıştır.
6 yaş altında 1.86,
6-17 yaş arasında 1.58,
18 yaş ve üstünde bu oran 4.25’e çıkmaktadır.
ADHD’si olan kızlarda ölüm riski 2.85’ken erkeklerde 1.76 olarak bulunmuştur.
Sonuç
ADHD’si olan çocuk ve erişkinlerin tanısının konulması gereklidir ve tedavi için adımların atılması bu artmış ölüm riskini azaltmasını sağlamalıdır. Eğer, çocuğunuzda veya bir yakınınızda ADHD’den şüphelinorsanız mutlaka bir psikolog veya psikiatrın görmesini sağlamanız o kişinin hayatı için uygundur.
http://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/checklist.html
Dr Søren Dalsgaard, et al. “Mortality in children, adolescents, and adults with attention deficit hyperactivity disorder: a nationwide cohort study”. The Lancet Volume 385, No. 9983, p2190–2196, 30 May 2015
Uzm. Dr. Burak Uzel 
