Copyright Dr. Burak Uzel
Tıp jargonunda kısaltmalar sık kullanılır, bunun nedeni havalı bir tarz veya bilgi saklamaktan ziyade zaman kısıtlamasıdır. Çoğu hekimin hayatı baş döndürücü süratte geçtiğinden, derin ven trombozu yerine DVT’yi, doğum kontrol ilaçları (Oral KontraSeptif) yerine de OKS’yi kullanırız.
Size bu noktada da traji-komik bir hikâye anlatayım isterseniz:
Olay SSK Göztepe Hastanesinde geçmektedir. Akşam sekiz sularında çocuk acile başvuran hasta yakınına hemşire, karşıdan tüp alır mısınız diye sorar; çocuktan kan tetkiki istenmiştir, laboratuar da karşı kapıdadır. Adamcağız odadan çıkar, bu arada çocuğun sonuçları çıkar, tedavisi biter, ama baba ortada yok. O zaman cep telefonu da yok maalesef, beklerler, beklerler, saatler geçer, sonunda baba elinde piknik tüpüyle gecenin 2’sinde kapıda belirir. Önce Kadıköy’e gitmiş, oradan karşıya geçmiş, Beşiktaş’ta tüp bulamamış, Karaköy’de ancak piknik tüpüne bulabilmiş, ancak tam dönecekken vapur seferleri bitmiş. Karayoluyla köprüyü geçmek zorunda kalmış. Zavallı adam, mahvolmuş.
Gelelim konumuza…
DVT Nedir?
Derin ven trombozu, isminden de anlamayacağınız gibi özellikle bacakların derininden geçen toplardamarların pıhtıyla tıkanması durumudur. Tıkanırsa tıkansın, ne olur canım derseniz, ona da pulmoner emboli olur derim. Pulmoner emboli, bu derin toplardamar sisteminde oluşan pıhtının koparak akciğer gitmesi durumudur, bu durum hafif de olabileceği gibi, hayatı tehdit edecek boyutta olabilir. Her yıl A.B.D.’de 25.000 kişi bu durumdan ölmektedir.
Derin toplardamar sistemi neden tıkanır?
Toplardamar sistemi, kirli kanı kalbe tekrar döndüren bir sistemdir. Ancak atardamar sisteminden farklı olarak burada kalp gibi bir pompa sistemi yoktur. Kalp’in pompa gücü, kanı 180cm yukarı (sistolik tansiyon 120mmHg) atmaktadır, hâlbuki toplardamardaki basınç 2-10cm’dir. Yani basınç düşüktür, bu basınç özellikle vücudun bacaklar gibi alt bölgelerinde yer çekiminin de etkisiyle daha da düşmektedir, burada kan dolaşımını kasların damarları sıkıştırmasıyla oluşur; yani bir uçak yolculuğu gibi uzun süre sabit kalırsanız bu sistemde kan pıhtılaşabilir; akarsular gibi temiz ve pıhtısız bir kanınız olsun isterseniz hareket edeceksiniz, başka yolu maalesef yok. Bu pıhtı özellikle cerrahi sonrasında da sık görülmekle beraber, OKS kullananlarda da arttığı bilinmektedir.
Tüm dünyada doğurganlık çağındaki kadınların %9’u OKS kullanmaktadır, bu oran gelişmiş ülkelerde %18’e, İngiltere’de %28’e çıkmaktadır.
Çalışma
2001-2013 yılları arasında ilk kez venöz tromboembolizm (VTE) (toplardamarda pıhtı nedeniyle tıkanma) olan 15-49 yaşlarındaki kadınlar incelenmiştir.
OKS kullanımının VTE’yi 2,97 kat arttırdığı tespit edilmiştir.
OKS’nin içeriğine göre VTE riski de değişmektedir. Eğer OKS kullanıyorsanız etken maddelerine bakarak riskinizi görebilirsiniz.
Desogestrel: 4.28
Gestodene: 3.64
Drospirenone: 4.12
Cyproterone: 4.27
Levonorgestrel: 2.38
Norethisterone: 2.56
Norgestimate: 2.53
Sonuç
OKS’ler VTE riskini arttırmaktadır, özellikle VTE’yi arttıracak başka risk faktörleriniz varsa, örneğin sigara kullanımı, obezite, sedanter hayat, ailesel yatkınlık gibi, bunları mutlaka hekiminize danışmanızı öneririm. Ayrıca bu risk faktörlerini azaltacak çalışmalar da yapmak gerekir. Bir başka husu da OKS’leri hekiminize danışmadan lütfen almayın.
Yana Vinogradova, et al. “Use of combined oral contraceptives and risk of venous thromboembolism: nested case-control studies using the QResearch and CPRD databases.” BMJ 2015;350:h2135
Amerikalıların bir inanışı var, aynen bizimkine benziyor, ancak küçük bir değişiklikle: biz de güneş, onlarda elma. İnanış elma giren eve doktor girmez, biz de ise güneş giren eve doktor girmez yönündeydi. Tuttuğumuz nöbetleri düşünürseniz gün ışığında bizleri neden görmediğinizi anlatan manidar bir laf…
Uzm. Dr. Burak Uzel 