Kanserin tedavisinde erken evrede tespit edilmesi son derece önemli olduğu konusunda hem fikiriz; ancak bedene verdiği zararı az olan, ucuz, gerçekten erken evrede kanseri yakalayabilecek bir teknoloji yi de geliştirmemiz gerekiyor. Aklımıza gelen en basit çözüm ise kan testi yapmak. Bu şekilde kişi ne mammografi, ne kolonoskopi, ne de smear testi gibi zaman alıcı işlemlere girmemiş oluyor. Kan testinde nelere bakılabilir diye düşündüğümüzde:
- Kanda tümör belirteçlerine bakmak,
- Kanda tümörün DNA’sı tespit etmek, ki bu yönteme sıvı biopsi de deniyor.
Teorik olarak her ikisi de mümkün, ama pratikte her şey düşünüldüğü gibi olmuyor; örneğin tümör belirteçlerinin normal olduğu kanser hastaları da olduğu gibi, anormal sonucu olup kanseri olmayan sağlıklı bireyler de var.
Kanda dolaşan tümör DNA’sının tespiti de o kadar kolay değil, çünkü tümörün genetik kodu kişinin kendi DNA’sı aynı aslında, çeşitli mutasyonları (genetik kodda değişiklikler) tümör DNA’sında tespit etmek gerekiyor. Tabii her iki yönetimi kombine de edebiliriz.
Bu konudaki bilgimizi arttırmak için yapılan bugün bahsedeceğim bu çalışmada 9941 kanser olmadığı bilinen 69 yaş ortalaması olan birey taramaya alınıyor ve kan testinde tümör belirteçleri veya dolaşan tümör hücresi DNA mutasyonuna bakılıyor.
Kanda belirteç ve tümör DNA’sı 9421 kişide tespit edilmiyor. Bu insanların daha sonra yapılan normal tarama testlerinde (mammografi, kolonoskopi gibi) ise 67 (%0,7) kanser vakası tespit ediliyor.
Kan testi (tümör belirteci, tümör DNA’sı) 490 kişide pozitif çıkıyor ve doğrulayıcı ikinci bir teste ihtiyaç duyuluyor.
134 hastada konfirme diliyor ve bu kişilerin 26’sında (%19) kanser tespit ediliyor. Bunu şöyle de düşünebilirsiniz, check-up’a gidiyorsunuz ve tarama testiniz pozitif çıkıyor ve sizden ek test isteniyor. Ama ilk kan testinde pozitif çıkanların %5’i kanser. Ayrıca yanlış pozitiflikten dolayı 63 kişiye gereksiz PET/CT çekilmiş (yani fazladan radyasyon almış) ve 19’una minimal invazif işlem (biopsi gibi) yapılmak zorunda kalınmış.
Yani böyle bir teste girdiğiniz zaman (65-75 yaş arasında kadınsanız);
Pozitif çıkarsa %5 kansersiniz, ama %19 kanser olmadığınız halde canınız yanabilir (biopsi, radyasyon).
Negatif çıkarsa da %0,7 kanser olabilirsiniz.
Bu veriler ışığında karar sizin…Ben şimdilik bu taramanın biraz daha geliştirilmesini bekleme taraftarıyım.
https://science.sciencemag.org/content/early/2020/04/27/science.abb9601
Uzm. Dr. Burak Uzel 