Bu videoda son dönemlerde sık kullandığımız damardan demirin artılarından ve eksilerinden bahsettim. Kanalıma abone olmayı unutmayın:
Tag Archives: kansızlık
Cep ile Kansızlık Tanısı
Kansızlık hayat kalitesini azaltan bir hastalık; özellikle de kadınlar adet kanamalarından dolayı sık etkileniyorlar. Kansızlığın en sık sebeplerinden bir tanesi demir eksikliği olmakla birlikte birçok eksiklik,hastalık kansızlığa neden olabiliyor.
Damarlarımızda dolaşan kan hücrelerinin oksijen taşıyanlarına, içerdiği demirden dolayı renginin kırmızı olması nedeniyle alyuvar (kırmızı hücre, eritrosit) diyoruz. Bu hücrelerin şekli aslında küre değil, tavla puluna daha benzerdir. Vücudumuzda bulunan kırmızı kan hücrelerini değerlendirmek için ilk değerlendirmemiz kişinin deri renginin ve konjunktivasının rengi oluyor. İkinci değerlendirmemiz ise kan tetkikidir; burada da parmak ucundan aldığımız çok az miktardaki kanı çok ince bir tüpe alıp, bunu bir makine vasıtasıyla hızla döndürüp, kırmızı kan hücrelerinin çökmesiyle hesap ettiğimiz hematoktrit veya otomatize kan sayım cihazları ile ölçtüğümüz hemoglobin değerleridir.
Çalışma
Cep telefonu ile tırnak yatağımızın fotoğrafını çekersek ve bunu bir uygulama ile değerlendirirsek kansız olup olmadığımızı anlayabilir miyiz?
Araştırıcıların geliştirdiği bu uygulama ile evet. Uygulama kansızlığı ±2.4 g/dL doğrulukla ve %97 sensitivite ile kestirebilmektedir. Eğer sistem kişiye göre kalibre edilirse de doğruluk 0.92 g/dL oranına daralmaktadır.
Önerim
Bu uygulama hali hazırda mevcut değil, ama çıktığı zaman yüklemenizi tavsiye ederim.
Halsizlik, yorgunluk, saçlarda dökülme, tırnaklarda kırılma, soyulma varsa kansızlığınız olabilir; muayene olmanız ve gerekirse de tetkik yaptırmanız uygun olur.
Robert G. Mannino, et al. “Smartphone app for non-invasive detection of anemia using only patient-sourced photos”. https://www.nature.com/articles/s41467-018-07262-2
Paylaşmalısın:
Cep ile Kansızlık Tanısı için yorumlar kapalı
Filed under Genel Sağlık
Kansızlık Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?
Copyright Dr. Burak Uzel
Kansızlık, kanın rengini veren ve dokulara oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit veya alyuvar) azalması durumudur. Kansızlık yavaş yavaş da gelişebilir veya aniden de gelişebilir. Bu hız kişideki şikâyetleri etkilemektedir. Ani gelişen kansızlığın sık nedenlerinden bir tanesi kan kaybıdır, yavaş gelişen kansızlığın en sık sebeplerinden bir tanesi de bildiğiniz üzere demir eksikliğidir. Bugün isterseniz kansızlığın en sık sebeplerinden bir tanesi olan demir eksikliğinden bahsedelim.
Demir Eksikliği Nedir?
Kan sayımı (hemogram) yapanlar lütfen ellerine sonuçlarını alsın, tekrar yazımın yanına gelsin.
Buldunuz mu? Tamam, şimdi devam edelim.
Demir, kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan hemoglobinin bir parçasıdır. Hemoglobin otomatik kan sayım cihazlarında Hb ve Hgb kısalmasıyla yazılan ve genellikle kadında 12g/dL, erkekte de 13 g/dL üzerinde olan bir değerdir.
Kan sayımında (hemogram) takip ettiğimiz bir başka parametre RBC, yani eritrosit sayısıdır. Bu değerinde 4.000.000 üzerinde olmasını bekleriz (bu değeri bazen 4,0 * 106 olarak da görebilirsiniz).
Sonrasında MCV dediğimiz bu kırmızı kan hücrelerinin hacmine bakarız (bu kadar küçük bir şeyin hacmi mi olurmuş diye düşünüyorsanız, evet bunu ölçebiliyoruz- tıp o kadar ilerledi yani) bu değerin de 81fL’den büyük olmasını bekleriz.
Bir başka baktığımız parametre de RDW’dir; bu değer eritrositlerin dağılım hacmini göstermektedir; yani bütün eritrositler aynı hacimde midir sorusunu yanıtlamaktadır. Eğer bu değer fazlaysa, özellikle demir eksikliğini düşünürüz, çünkü demir eksikliğinde bazı eritrositler küçük, bazıları normal olur ve RDW genişler. Bu söylediğim değerler laboratuardan laboratuar değişmektedir, o yüzden sonuçlar kendi referans aralığında değerlendirilmelidir.
Kan sayımın eritrosit kısmıyla işimiz bittiğine göre, demir eksikliği için 3 farklı parametreyi değerlendirebiliriz. Demir eksikliği durumunda bu parametreler şu şekilde değişir:
- Demir: Düşer
- Demir Bağlama Kapasitesi: Artar
- Ferritin: demir deposunu göstermektedir, demir eksikliğinde ilk bu azalır.
Demir eksikliğini tespit ettiğimize göre, nedenlerine bakalım mı?
Demir eksikliğini kadınlarda sık görmekteyiz, bunun da en sık sebebi adet kanamalarıdır. Bunun dışında artan ihtiyaç da (gebelik, çocukluk dönemi) demir eksikliğine neden olabilmektedir.
Demir eksikliğinde yukarıdaki sebepler yoksa kaçak araştırmakta fayda vardır. Yani idrar tahlili, gastroskopi ve kolonoskopi erkeklerde ve kadınlarda yapılabilir. Aşırı adet gören kadınların da jinekolojiye başvurmasını da ayrıca önermekteyim.
Özellikle tekrarlayan demir eksikliklerinde mide bakterisi olan helikobakter pyloriye, çölyak hastalığına bakmakta da fayda olacaktır.
Bir başka demir eksikliği yapan sebep de (aynı zamanda b12 vitamin eksikliğ de yapabilir) şeker ilacı, insülin direnci ilacı olan metformin kullananlardır. Bu ilacı kullanıyorsanız, senede bir demir, B12 vitamin, folik asit baktırmanızı öneririm.
Demir Eksiliğim Var, Tedavi Nedir?
Demir eksikliğinde yerine koyma tedavisi söz konusudur. Bunu ya ağızdan ilaçlarla, ya kas içi enjeksiyonlarla, ya da damar içi infüzyonla yapılabilir.
Artılar ve Eksiler Nedir?
Ağızdan demir ilacı:
Artısı= Ağızdan kullanım kolaylığı
Eksisi= Aç karna alınma mecburiyeti
Kabızlık yapabilmesi
Mide ağrısı yapabilmesi
Büyük abdesti siyaha boyayabilmesi
Uzun süreli tedavi (genellikle 6 ay)
Kas içi demir ilacı enjeksiyonu:
Artısı= Kısa sürede demiri yükseltmesi
Kısa süreli tedavi ihtiyacı
Eksisi= Kullanım zorluğu (bir sağlık kuruluşuna gidilmesi)
Ağrılı enjeksiyon
Enjeksiyon yerlerinde siyah renk (demirin rengi dövme gibi kalıcı olabilmektedir)
Damar içi demir ilacı infüzyonu:
Artısı= Çok kısa sürede demir depolarını doldurur
Kısa süreli tedavi ihtiyacı
Eksisi= Kullanım zorluğu (bir sağlık kuruluşuna gidilmesi)
Damarda inflamasyon (ağrı-kızarıklık-sertleşme) yapabilmesi
Alerjik reaksiyonlar
Son Söz
Demirin fazlası özellikle karaciğere toksiktir, orta ve uzun vadede ölüm riskini arttırmaktadır. Bir hekime danışmadan tedavi olmamanızı öneririm.
Paylaşmalısın:
Kansızlık Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir? için yorumlar kapalı
Filed under Akciğer Hastalıkları
Genetik Check-up Yaptırmalı Mıyız?
Genetiğin babası biliyorsunuz Mendel ve önümüzdeki hafta ölümünün 131. yılı olacak. O zamandan bu zamana genetik ile bilgi dağarcığımız oldukça genişledi. 1990’da başlatılan ve 2003’de tamamlanan İnsan Genom Projesi ise bilgimizin artışına hız kazandırdı. Teknolojinin gelişmesiyle de maliyetler 3 milyar dolardan, tüm genom için 3000-4000 dolara, SNP analizi için de 99 dolara kadar geriledi.
Her ne kadar ülkemiz nostaljik takılsa da 21. yüzyıl son sürat yoluna devam ediyor, kuyruklu yıldızlara araç indiriliyor, genlere müdahalede bulunuyor; baş döndürücü bir çağda yaşıyoruz.
Bugün bahsedeceğim çalışma 17,182 kişinin tüm genomunun araştırıldığı bir çalışma. Konunun özü aslında şu, genlerimiz bizlerle birlikte yaşlanıyor ve bu durum da kan kanserine neden oluyor diye düşünüyoruz. Eskiden biliyorsun müzik kasetlerimiz vardı, bu kasetler çalına çalına eskir, sesler cızırdamaya başlar, hatta kopardı. Bizim genler de çok çalına çalına eskiyor, bu deformasyonlar da kanser gibi bantı kopartıyor. En fazla çalınan genler ise kan hücreleri; kandaki beyaz kan hücreleri, ki bunlara lökosit diyoruz.
Lökositlerin kan dolaşımındaki ömürleri 5 saat kadar, ortalamada da bir milimetre küp kanımızda 7000-9000 hücre var; yani vücudumuz aynı şeyi sürekli üretiyor. Bunu da bir kalıp üzerinden yapıyor. Bu kalıba “kök hücre”, “stem cell” diyoruz.
Sonuçlar
40 yaşın altındaki insanlarda somatik mutasyonlar nadir gözleniyor.
70-79 yaşta olanlarda (klonal) mutasyonlar %9,5
80-89 yaşta olanlarda (klonal) mutasyonlar %11,7
90-108 yaşta olanlarda (klonal) mutasyonlar %18,4
Yani yaş arttıkça genler daha çok bozuluyor. En çok bozulan genler:
DNMT3A,
TET2, ve
ASXL1.
Somatik mutasyonlar arttıkça:
Kan kanseri riski 11,1 kat
Tüm nedenler bağlı ölüm riski 1,4 kat
Koroner kalp hastalığı riski 2 kat
İnme riski 2,6 kat artmaktadır.
Her Mutasyon Gelişen Kan Kanseri Oluyor Mu?
Bu çalışmanın gösterdiği, hayır olmuyor. Mutasyon olanların %4’ünde çalışma sırasında kan kanseri geliştiği gözlenmiş. Bu nispeten düşük bir oran. Mutasyonu olan insanlarda daha fazla nedeni açıklanamayan anemi (kansızlık) ve RDW’de artış gözlenmiş, ancak lökosit değerlerinde bir değişim gözlenmemiş.
Sonuç
Yaşla birlikte genlerimiz de yaşlanıyor. Bu konuda bilgilerimiz arttıkça, bu yaşlanmadan genlerimizi nasıl koruyacağımızı da bulacağız.
Siddhartha Jaiswal, et al. “Age-Related Clonal Hematopoiesis Associated with Adverse Outcomes”. N Engl J Med 2014; 371:2488-2498December 25, 2014DOI: 10.1056/NEJMoa1408617
Paylaşmalısın:
Genetik Check-up Yaptırmalı Mıyız? için yorumlar kapalı
Filed under Akciğer Hastalıkları
Tetkik Amaçlı Kan Alınmasıyla Oluşan Kayıp ve Hastanede Gelişen Kansızlık
Image by zudark via Flickr
Hastalarımı değerlendirirken, çok elzem değilse kan tetkiki istemem. Ancak, gerekliyse de tabi ki yapılmalıdır. Özellikle kanser kemoterapisi görüp de ateşlenen hastalarımda ise kan kültürü vesair kan tetkikleri yapmak gerekir; hastalarım da zaten kanım yok benden o kadar kan aldınız diye hayıflanır, ama bu konuda gelişen kansızlık çoğunlukla, kemoterapi ilaçlarının kan yapımını baskılamasındandır. Okumaya devam et
Paylaşmalısın:
Tetkik Amaçlı Kan Alınmasıyla Oluşan Kayıp ve Hastanede Gelişen Kansızlık için yorumlar kapalı
Filed under Genel
B12 Vitamini (Kobalamin)
B12 vitamini suda eriyen bir vitamindir. Her ne kadara suda eriyen vitaminler vücutta depolanmasa da B12 vitamini bu noktada özeldir, çünkü karaciğerde ve böbreklerde depolanmakta ve bu depo uzun yıllar yetebilmektedir.
B12 Vitamini Ne İşe Yarar?
DNA sentezi, yağ asidi sentezi, enerji üretiminde rol alır. Aynı zamanda metiltransferaz olduğu için epigenetik değişikliklerde de etkilidir. Sinir sisteminde de görev almaktadır.
B12 Vitamini Hangi Yiyeceklerde Vardır
B12 vitamini hayvansal gıdalarda mevcuttur. Eğer hayvansal gıda almıyorsanız B12 vitamini düzeyiniz yıllar içinde azalabilir.
| Gıda | Mikrogram (mcg) porsiyonda |
Yüzde Günlük Değer (GD) |
| Karaciğer, sığır eti, 1 dilim kızarmış | 48,0 | 800 |
| Istiridyeler, pişmiş, ve kızarmış | 34,2 | 570 |
| Kahvaltılık gevrekler, vitamin B12, güçlendirilmiş | 6,0 | 100 |
| Alabalık, gökkuşağı, yabani, | 5,4 | 90 |
| Cheeseburger, çift börek ve çörek, 1 sandviç | 1,9 | 30 |
| Yoğurt, sade, 1 fincan | 1,4 | 25 |
| Mezgit balığı, | 1,2 | 20 |
| Tuna, beyaz, | 1,0 | 15 |
| Süt, 1 fincan | 0,9 | 15 |
| Peynir | 0,9 | 15 |
| Jambon,3 gram kavrulmuş kür | 0,6 | 10 |
| Yumurta, büyük, 1 bütün | 0,6 | 10 |
| Tavuk, kavrulmuş, ½ göğüs | 0,3 | 6 |
Ne Zaman B12 Eksikliğinden Şüphelenmeliyiz
B12 vitamini eksikliği kansızlık (megaloblastik anemi) yapabildiği için, halsizlik, yorgunluk, nefes darlığı gibi şikayetlere neden olabilir. Sinir sistemindeki eksikliği ise unutkanlık, uyuşma gibi özgül olmayan şikayetler yapabilmektedir. Dün bahsettiğimiz gibi şeker hastalığı nedeniyle metformin kullananlarda B12 vitamini seviyesi zaman içinde azalmaktadır.
B12 Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur
Çoğunluklukla kan B12 vitamini düzeyi yeterli olmaktadır. Ancak, birlikte folik asid düzeyi bakılması da şarttır. Bazı istisnai durumlarda, tanı amaçlı farklı tetkikler gerekebilmektedir.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2809139/?tool=pubmed
Paylaşmalısın:
B12 Vitamini (Kobalamin) için yorumlar kapalı
Filed under Vitamin ve Mineraller
Bakır Eksikliği
Bakır, merkezi sinir sistemindeki proteinlerin ve metalloenzimlerin yapıtaşıdır. Geçtiğimiz 10 yılda insanlarda bakır eksikliğine bağlı çeşitli nörolojik sendromlar bildirilmiştir. Mide ameliyatı nedeniyle bakırın emiliminde bozulma en sık bakır eksikliği nedenidir. Çinko fazlalığı da, ikinci sırada bakır seviyesini düşüren nedendir. Çinko fazlalığı dışarıdan ilaç şeklinde alımla, bazen de diş dolgularında bulunan çinko ve bazen de şekerli içeceklerle olabilmektedir.
Bakır eksikliğinde kansızlık, B12 vitamini eksikliğine benzer unutkanlık, ayaklarda uyuşma ile kendini belli edebilir.
Eve Götürülecek Sonuç
Dışardan alınan çinko, kanda bakır seviyesini düşürebilir, B12 vitamini eksikliğine benzer yakınmalarınız var ancak B12 vitamin değeriniz normalse, kan bakır seviyesine baktırmanız faydalı olacaktır.
Zhaleh Khaleeli, Daniel G Healy,Anthony Briddon, Michael P Lunn, Mary M Reilly, John Land, Gavin Giovannoni. “Copper deficiency as a treatable cause of poor balance” BMJ 2010;340:c508
Paylaşmalısın:
Bakır Eksikliği için yorumlar kapalı
Filed under Vitamin ve Mineraller
Uzm. Dr. Burak Uzel 