Geçen gün Dr. Şuayip Dağıstanlı’yla sohbet ederken söz Kafkaslardan açıldı. Dr. Şuayip, Kafkas kökenli olduğu için konuya hem hâkim, hem de Kafkasya’dan bahsetmekten de çok büyük keyif alıyor. İngiliz tıp literatüründe beyaz ırka da nedense “Caucasian” denir, Kafkasyalı manasında. Bizim doktor Şuayip’e göre de insan ırkı Kafkasya’da doğmuş; ben de hani hepimizin anavatanı Afrika değil mi diye sorunca, o da atalarımızın Kafkaslardan Afrika’ya göç ettiğini iddia etti. Konu oradan Başkan Obama’ya geçtiğinde, Barak abi de mi Kafkas diye sordum; o da evet dedi, müstehzi bir şekilde: bir nev’i “Kara Murat kim?” durumunu yaşadık. Yazılarımı da okuyanların fark ettiği, her taşın altından diyet çıkması gibi bir durum var; tansiyon= diyet, şeker=diyet, farenjit=diyet??? Belki bir gün, veya bugün bunu kırabiliriz…
Tıp diliyle demansın gündelik lisanda karşılığı bunama; ne yazık ki nüfus yaşlandıkça da sevdiklerimizin bir kısmının hafızası bozukluğa uğruyor. Önümüzdeki 30 yıl içinde demans hasta sayısının da 3 katına çıkacağı ön görülüyor. Hepimiz sevdiklerimiz için fedakârlık yaparız, ama böyle hastası olanlar için hayat maalesef hiç kolay olmuyor. Bir erişkinin bakımı, bir bebeğin bakımından daha meşakkatli ve yorucu olabiliyor. Bu tip hastaların bakımında bence devlet katkısıyla profesyonel yerlere de ihtiyaç duyulduğu ise aşikar (özel kurumlar olması gerekmiyor). Hafızamızın sağlığı için 50’li yaşlarda yediklerimiz önemli mi peki? İşte bu sorunun cevabı şimdi bahsedeceğimiz çalışmada.
Çalışma 1991-2017 yıllarını kapsıyor ve 1991-93 yılları arasında ortalama 50 yaşında ve demansı olmayan bireyler ortanca 24 yıl takip ediliyor. Takip edilen 8225 bireyin 344’ünde demans gelişiyor; yani eğer 50’li yaşlardaysanız %4 olasılıkla demans gelişeceğini akılda tutmak lazım. Çok mu? Nereden baktığınıza bağlı? Sigara içenlerde akciğer kanseri riskinin %6 olduğunu düşünürseniz, aslında bence toplum sağlığı açısından belirgin bir risk.
Alternatif sağlıklı yemek indeksi ise, tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerinin ne kadar sağlıklı olduğunu ölçen bir indeks; içinde sebze, meyve, tam tahıl, şekerli içecekler, meyve suyu, fındık ve bakliyat, kırmızı veya işlenmiş et, trans yağlar, omega3, çoklu doymamış yağ asit enerji yüzdesi, tuz alımı, alkol alımı var ve 0 en kötü toplam, 110 da en iyi toplam olarak hesaplanıyor.
En iyi puan alanlarla, en kötü puan alanlar karşılaştırıldığında, kötü beslenenlerle, kötü beslenmeyenler arasında demans gelişme riski arasında bir fark bulunamıyor.
Tavsiyem
Diyet kalitesiyle demans gelişimi arasında bir bağlantı bu çalışmada yok; ancak sağlıklı beslenme hepimiz için bir şart. Dizel araca benzin koyarsanız araç işler, ama ömrü kısa olur.
Kaynaklar:
- Tasnime N. Akbaraly, et al. “Association of Midlife Diet With Subsequent Risk for Dementia” JAMA. 2019;321(10):957-968. doi:10.1001/jama.2019.1432
- https://academic.oup.com/jn/article/142/6/1009/4688968
Uzm. Dr. Burak Uzel 