Kanıt düzeyine göre mide koruyucu ilaçların yan etkileri:
Düzey 1 — Yüksek kanıt
• Kesme sonrası rebound asit hipersekresyonu ve semptom alevlenmesi
Randomize, plasebo kontrollü çalışmada sağlıklı gönüllülerde 8 hafta PPI sonrası ilacı kesince dispepsi/reflü benzeri semptomlar belirgin artıyor. Bu, PPI bırakırken kademeli azaltmayı destekler.
• Hipomagnezemi (uzun süreli kullanım)
FDA güvenlik uyarısı + sistematik incelemeler: ≥1 yıl PPI kullananlarda ciddi hipomagnezemi görülebilir; tek başına magnezyum replasmanı yetmeyip PPI’nın kesilmesi gerekebilir.
Düzey 2 — Orta kanıt (tutarlı gözlemsel meta-analizler / biyolojik plauzibilite)
• Clostridioides difficile enfeksiyonu (CDI) riski artışı
Birden çok şemsiye/meta-analiz PPI kullanımında CDI için OR ~1.3–2.3 aralığında artış bildirir; doz/süre ile riskin artabileceğine dair sinyaller var. (RCT’ler bu artışı doğrulamıyor; ilişki büyük ölçüde gözlemsel.)
• Kırık riski (kalça/omurga/bilek)
Büyük meta-analizlerde mütevazı artış: ör. kalça RR≈1.26, omurga RR≈1.58. Nedensellik kesin değil; H2-RA’larda benzer artış yok.
• Kronik böbrek hastalığı (KBH) ile ilişki
2024 sistematik derlemesi: PPI ile insidan KBH riski HR≈1.26. Bazı veri tabanlarında H2-RA’ya kıyasla fark saptanmamış çalışmalar da var → nedensellik belirsiz.
• Toplum kökenli pnömoni (özellikle ilk 30 gün)
Gözlemsel meta-analizlerde CAP riski artışı (yaklaşık 1.5 kat) bildirildi; en yüksek risk tedavinin başlangıcında. RCT sınırlı ve net değil.
• Fundik bez polipleri (FGP) / polipozis
Uzun süreli PPI ile FGP artışı bildiren sistematik derleme var ve kesilince gerileme olabileceğine dair seri/çalışmalar mevcut; fakat yeni bazı çalışmalar ilişkinin zayıf olabileceğini öne sürüyor. (Genelde benign; displazi nadir.)
• Vitamin B12/demir emilimi etkilenmesi
Asit baskılanması gıda-kaynaklı B12’nin proteinden ayrılmasını ve non-heme demirin indirgenmesini zorlaştırır; gözlemsel veriler B12 eksikliğiyle ilişki gösterir. (Tarama rutini AGA tarafından önerilmez.)
Uzm. Dr. Burak Uzel 